Mimo iż odkurzacz wynaleziono ponad 100 lat temu, chyba nikt nadal nie wyobraża sobie codziennego życia bez tego urządzenia. Usuwanie kurzu i innych drobnych zanieczyszczeń byłoby „syzyfową pracą”. Wiemy przecież doskonale, że przy zamiataniu większość pyłu unosi się w górę, a potem wolno osiada. Pomysł, by usuwać kurz lub inne zanieczyszczenia do worka lub pojemnika, zapoczątkował prace nad urządzeniem nazywanym odkurzaczem.

Zasada działania

Przypomnijmy sobie zasadę działania tego urządzenia: Wskutek pracy silnika elektrycznego z zamontowaną w komplecie turbiną ssącą zostaje zainicjowany przepływ powietrza (ssanie). Zanieczyszczenia są gromadzone w worku, separatorze lub pojemniku. Zasada i sposób działania wszystkich odkurzaczy są bardzo proste. W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć kilka ważnych informacji dla wszystkich którzy w swojej pracy używają odkurzaczy.

Podział podstawowy

Powinniśmy dokonać pierwszego podziału tych urządzeń:

  • do użytku domowego
  • do zastosowań profesjonalnych. Odkurzacze do użytku domowego charakteryzuje zwarta, kompaktowa budowa.

W niewielkich gabarytach mieści się:

  • pojemnik na zbierane zanieczyszczenia (przeważnie jest to pojemność od 1 do 2 litrów, co w praktyce trzeba jeszcze pomniejszyć),
  • silnik odkurzacza,
  • filtry wylotowe powietrza,
  • filtry dla alergików typu HEPA, zwijak do przewodu elektrycznego,
  • mały schowek na ssawki.

Kompaktowe wymiary i pojemność zbiornika klasyfikują ten typ odkurzaczy do zastosowania w domu lub małych pomieszczeniach biurowych o powierzchni do 50-60 m2. Musimy pamiętać, że nie są one przeznaczone do pracy ciągłej. W czasie pracy silnika wytwarza się ciepło, co możemy sprawdzić, dotykając obudowy. Zdarzały się przypadki stopienia obudowy odkurzacza z powodu przegrzania w wyniku zbyt długotrwałej eksploatacji. Istotną rzeczą jest kontrola stanu napełnienia worka lub pojemnika na śmieci. Duża ilość zanieczyszczeń powoduje straty w przepływie zasysanego powietrza, co osłabia chłodzenie silnika.

Zdecydowana większość tych odkurzaczy służy do zbierania tylko i wyłącznie suchych zanieczyszczeń. Oczywiście możemy znaleźć w tym segmencie odkurzacze do innych zastosowań, np. prania wykładzin dywanowych.

Odkurzacze do zastosowań profesjonalnych odróżniają się od swoich poprzedników:

  • pojemnością zbiorników od 8-100 litrów,
  • materiałami użytymi do produkcji,
  • silnikami ssącymi,
  • silnikami bezkomutatorowymi (komutacja magnetyczna) przeznaczonymi do stref zagrożenia wybuchem,
  • możliwością ciągłej pracy,
  • możliwością zastosowania filtrów najwyższej jakości typu HEPA, ULPA,
  • lepszym i bogatszym osprzętem, co daje szeroki zakres zastosowań.

Odkurzacze profesjonalne możemy podzielić na różne grupy, biorąc pod uwagę:

  1. zasilanie 220V/380V (dostępne jest również zasilanie bateryjne),
  2. rodzaj zbieranych zanieczyszczeń (suche, mokre lub gorące),
  3. rodzaj stosowanych filtrów: worek papierowy, filtr tkaninowy, filtr poliestrowy do mycia, filtr wodny, cyklon, HEPA, ULPA,
  4. zastosowanie szczotki walcowej (odkurzacze do wykładzin dywanowych),
  5. pompy do podawania detergentu (odkurzacze ekstrakcyjne do prania wykładzin dywanowych),
  6. pompy wodne (odkurzacze dla staży pożarnej).

Postęp w wyposażeniu tych urządzeń jest daleko zaawansowany, pozwala zaspokoić wszelkie oczekiwania związane z usuwaniem luźnych zanieczyszczeń.

Chciałbym jednak skupić uwagę na podstawowej grupie odkurzaczy do pracy na sucho i sucho-mokro. Odkurzacze przeznaczone do zbierania suchych zanieczyszczeń mają zastosowanie przy sprzątaniu: pomieszczeń biurowych, hoteli itp. oraz w przemyśle, np. farmaceutycznym.

Oprócz standardowych urządzeń wyróżniamy jeszcze:

  • odkurzacze hotelowe z dwoma prędkościami obrotowymi silnika (wyciszone),
  • odkurzacze pionowe ze szczotką walcową do wykładzin dywanowych (tzw. trzepiące),
  • odkurzacze specjalistyczne przystosowane do zbierania bardzo drobnych zanieczyszczeń, wyposażone w specjalne systemy filtracji.

Turbina ssąca i filtry

Jak pracować takim odkurzaczem, żeby jego eksploatacja była ekonomiczna i pozbawiona konieczności wizyt w serwisie? Głównym elementem odkurzacza jest turbina ssąca. Jej prawidłowe działanie jest ściśle uzależnione od czystości i sprawności filtrów powietrza. W urządzeniach na sucho filtracja zasysanych zanieczyszczeń jest podstawą prawidłowej eksploatacji. W skład tego systemu wchodzą:

  • worki filtracyjne papierowe, w których zbierane są zanieczyszczenia, nawet szkodliwe, takie jak azbest (stosuje się wtedy specjalistyczne worki z oznaczeniem),
  • worki z materiału filtracyjnego, np. bawełny, GORE-TEX,
  • wkładki filtracyjne jednowarstwowe lub wielowarstwowe wykonane z tkanin, pianki lub ażurowej gąbki, montowane przed silnikiem, jak również na wylocie powietrza z odkurzacza.
  • specjalne filtry wylotowe o bardzo dużym stopniu filtracji powietrza, tj.:
  • – HEPA – zatrzymują zanieczyszczenia większe niż 0,3 um, komórki grzybów, roztoczy, bakterii oraz wirusy,
    – ULPA – zatrzymują zanieczyszczenia większe niż 0,12 um.

Uszkodzenie jednego z elementów systemu filtracji powoduje zazwyczaj duże komplikacje i odbija się na jakości naszej pracy. Przy uszkodzonym worku siła przepływu powietrza powoduje przenoszenie zanieczyszczeń przez następne stopnie filtracji aż do silnika. W silnikach na sucho zasysane powietrze przepływa przez turbinę ssącą oraz część elektryczną, jednocześnie przejmując wytworzone podczas pracy ciepło. Przenoszone pyły osiadają na kierownicach strumienia turbiny i po dłuższym czasie pracy następuje utrata wyważenia wirnika oraz uszkodzenie łożysk. Powoduje to głośną pracę silnika oraz spadek mocy. Odbija się to również na części elektrycznej.

Zapylone powietrze przechodzące przez komutator powoduje zwiększenie iskrzenia pomiędzy komutatorem i szczotkami węglowymi, co doprowadza często do uszkodzenia tych elementów. Towarzyszy temu specyficzny zapach spalenizny. W obu przypadkach brak reakcji ze strony obsługi doprowadza do uszkodzenia silnika, co łączy się z koniecznością jego wymiany. Bardzo częstym awariom ulega przewód zasilający, szczególnie przy wtyczce lub miejscu, gdzie mocowany jest do obudowy odkurzacza. Odkurzanie z naciągniętym do maksimum przewodem powoduje przerwanie miedzianych drucików w przewodzie, a w następstwie utratę zasilania.

Osprzęt

Osprzęt naszego odkurzacza powinien być przed pracą skontrolowany, zwłaszcza w przypadku, kiedy posługuje się nim kilka osób. Może wtedy dojść do zaniedbań typu: zatkana śmieciami ssawa, rura ssąca lub wąż ssący elastyczny. Nieszczelny wąż (dziurawy) powoduje spadek przepływu powietrza, co odbija się na jakości odkurzania.

Odkurzacz, którym możemy usuwać suche i mokre zanieczyszczenia, różni się zasadniczo tylko turbiną ssącą, co ma związek z chłodzeniem silnika. Przepływające powietrze kierowane jest na zewnątrz poprzez otwory znajdujące się na obwodzie turbiny. Część elektryczna szczotkotrzymacza jest chroniona kołpakiem z tworzywa przed zabrudzeniem. Nad szczotkami jest zamontowany wiatrak, który podczas pracy silnika chłodzi część elektryczną.

Odkurzacze na sucho-mokro przy usuwaniu suchych zanieczyszczeń wyposaża się w podobne zestawy, np. worki papierowe, przekładki filtracyjne oraz filtry końcowe (wylotowe). Osprzęt takich odkurzaczy jest bardziej solidny, wymiary ssaw są zdecydowanie większe i możemy stosować znacznie zwiększone przekroje węży ssących.

Do zbierania mokrych zanieczyszczeń musimy nasz odkurzacz wyposażyć w osprzęt na mokro. Aby nie doprowadzić do nadmiernego poziomu cieczy w zbiorniku odkurzacza podczas ściągania wody, wyposaża się je w zawór pływakowy. Jest to bardzo prosta konstrukcja; wykorzystuje się do tego kule z tworzywa lub plastikowe kubki zamontowane w stelażu. Gdy uzyskujemy maksymalny poziom cieczy w zbiorniku, zamontowane kule lub kubki podnoszą się razem z poziomem wody, zmniejszając odległość od wlotu powietrza do głowicy. Kiedy odległość jest zbyt mała, nasze zawory zostają przyssane do czoła głowicy, zamykając otwór wlotowy powietrza. Jest to znak, że należy opróżnić odkurzacz z zebranej cieczy. Pamiętajmy, że zbieramy nie tylko samą wodę lub inną ciecz z podłogi, lecz zawsze przy okazji będzie to drobny piach lub inne zanieczyszczenia. Podczas usuwania zebranej wody powinniśmy zawsze opłukać lub oczyścić zawór. Zaniechanie tej czynności może doprowadzić do zablokowania pływaka, co spowoduje przedostanie się cieczy do silnika ssącego, a w następstwie jego awarię. Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji, należy bezzwłocznie wyłączyć urządzenie, zdjąć głowicę i usunąć usterkę. Następnie włączamy urządzenie, żeby pozbyć się cieczy zassanej do turbin. Jeżeli jest to możliwe, powinniśmy rozebrać urządzenie do wyczyszczenia.

W większości odkurzaczy silniki ssące obłożone są piankami, które zatrzymują pył oraz pełnią rolę wygłuszenia. Pozostawienie ich bez wyczyszczenia może być powodem zaburzenia przepływu powietrza, co powoduje wzrost temperatury silników. Praca silników przy utrudnionym przepływie powietrza może doprowadzić do uszkodzenia łożyska dolnego wirnika. Przy przewróceniu napełnionego odkurzacza dochodzi do zalania części elektrycznej, co może spowodować uszkodzenie uzwojenia silnika oraz doprowadzić do porażenia prądem osoby obsługującej urządzenie. Również pozostawianie napełnionego zbiornika z zebraną cieczą jest niedopuszczalne. Pamiętajmy, jak zawsze przy pracy z przedłużaczem, o zachowaniu odpowiedniego przekroju żył przewodów, by nie powodować spadków napięcia.

Pamiętajmy, aby personel był dobrze przeszkolony przez serwis sprzedający sprzęt do odkurzania. Wiele osób, a wiem to z doświadczenia, bagatelizuje problem eksploatacji i obsługi, mówiąc, że odkurzacz to takie proste urządzenie. Ludzie często wstydzą się przyznać do niewiedzy, która niestety przeradza się w awarie lub uszkodzenia głównych podzespołów odkurzacza, silnika i filtrów, a zatem i w koszty. Na koniec chciałbym powiedzieć, że każdy odkurzacz jest tyle wart, ile warte są jego filtry. Dbajmy więc o wiedzę naszych pracowników i o to, aby przepływ powietrza w naszych odkurzaczach był zawsze pozbawiony oporów.

Autor: Jarosław Zawadzki – Dyrektor ds. Technicznych